Groepsdynamica en Groepsvorming
Het inzetten van positieve groepsvorming is van groot belang voor de goede sfeer in de groep, op school. Het kost in het begin veel tijd, maar dat verdient zich later weer terug.
Een nieuwe groep in het nieuwe schooljaar. Altijd spannend! Van je collega heb je het al gehoord: ‘Het is een fijne en leuke groep, er heerst een goede sfeer”. Misschien zijn er andere geluiden voor je toekomstige groep tot je gekomen. “Je krijgt het pittig, een lastige groep, en die leerling… ik had mijn handen er vol aan. Reken maar niet op een gemakkelijk jaar!”
Beide geluiden zijn lastig. Aan jou de taak om de groep goed te houden, of goed te krijgen. Op zo`n moment is het fijn wanneer je de juiste tools en skills in handen krijgt om aan goede en positieve groepsvorming te werken. Meteen in de eerste weken van het jaar. En het is al helemaal geweldig wanneer het schoolbreed gebeurt.
Groepsvorming bestaat uit verschillende fases. In dit artikel breng ik graag kort onder de aandacht.
- Forming of oriëntatiefase
Dit is de fase van de kat uit de boom kijken. De leerlingen kijken elkaar aan, keuren elkaar op kleding, uiterlijk en tasten af of ze elkaar herkennen in zichzelf. Juist deze ontmoeting is belangrijk om als leerkracht goed mee te maken. Niet meteen druk zijn om regels en afspraken in de groep te lanceren en dan vervolgens over gaan om zo snel mogelijk te beginnen aan de vakken als rekenen en taal; per slot van rekening is het jaar zo weer voorbij en alles uit de methode moet aan bod komen. Aan de slag dus! De groep lijkt het rustig te aanvaarden, dit is maar schijn, want de rust in de groep zegt nog niets van het vervolg van het jaar.
- Storming of presentatiefase
Er komt beweging in de groep. Wie is de gezagvoerder? Wie hoort, past bij wie? Wie heeft invloed, toch niet onbelangrijk? Vooral in die fase heb je vaak kleine relletjes. Kinderen overschreeuwen zich vaak om maar op te vallen. En vooral om een stukje bewondering te krijgen van anderen. Zo ontstaan er subgroepjes. En elk subgroepje heeft een eigen leider. Deze groepjes kunnen later gaan botsen. Dan zijn er nog een aantal leerlingen die zich stil houden en rustig afwachten totdat de storm gaat liggen.
- Norming of fase van normeren
Wanneer deze fase intreedt, is niet precies te zeggen. Dit kan zeer verschillend zijn per groep. Het hangt af van de vorige fases wanneer de groep hierin terechtkomt. Als je als leerkracht de constatering doet dat de kaarten geschud zijn, en je weet hoe het zo`n beetje loopt, ben je in deze fase terechtgekomen. Duidelijk wordt wie de leider is en er worden bepaalde omgangsvormen vastgelegd waaraan iedereen zich moet houden.
- Performing of presteren
Aan het eind van de normeringsfase worden de omgangsvormen vastgesteld. Dit kan positief zijn, maar ook negatief. Juist in deze fase staan de leiders op. Zij hebben het voor het zeggen. Zij maken de dienst uit. Zij bepalen of je erbij hoort. En om erbij te horen houd je je aan de omgangsnormen van de leiders.
- Reforming of evalueren
Het schooljaar zit er bijna weer op. Iedere leerkrachten en zijn of haar groep bevindt zich in een fase van perfoming. De groep kent elkaar. De rollen zijn het hele jaar al zo verdeeld. En als het goed gaat in de groep heeft elke leerkracht iets weemoedigs. Het jaar is alweer voorbij. Was het een pittig jaar, dan kan weemoed en opluchting samengaan. “Het zit er op, maar het was pittig”.
Wat kun je als school/leerkracht actief doen?
Bovenstaande fases voltrekken zich aan de ogen van jou als leerkracht. Het lijkt alsof je er geen grip op hebt. Niets is minder waar! In deze fase ben jij als leerkracht samen met de groep verantwoordelijk voor de invulling van deze fases.
Op tijd de juiste groepsactiviteiten doen, of de juiste interventies plegen is van belang voor de rest van het jaar. En natuurlijk voor een goed en veilig groepsklimaat. Door het inzetten van groepsactiviteiten, als tien minuten-spelletjes, estafettespelletjes en het inzetten van kinderen die zich als heel stil en volgend opstellen om zich te presenteren om juist de leiders te gaan leiden.
Kortom, het werken aan een positieve groepsvorming is veel investeren in de eerste weken en geeft veel rendement voor het vervolg van het jaar! Zo start je het jaar niet vanuit onmogelijkheden van jouw kant, maar juist vanuit mogelijkheden om er zeker een mooi jaar van te maken.
Uitdaging
Ga die uitdaging aan! Zoek kansen in de eerste fases van Forming en Storming. Ook jij als leerkracht bent een deel van de groep, toch? Conflicten bieden een kans en wrijvingen zorgen voor glans!
Leestips:
- De gouden weken – Boaz Bijleveld
- Grip op de groep – René van Engelen
- Van pesten naar samenwerken – Sue Young
Een goed begin en een fijn schooljaar voor alle juffen en meesters en voor alle kinderen. Allen van harte gegund!
